Meer samenhang en gerichte keuzes nodig bij preventie voor jeugd en gezin

De gemeente Waterland wil voorkomen dat jeugdigen en gezinnen problemen krijgen of dat die problemen erger worden. Daarom organiseren de gemeente en andere organisaties allerlei vormen van preventieve activiteiten en ondersteuning. De Waterlandse rekenkamer heeft onderzocht hoe deze preventie uitpakt in de praktijk. De effectiviteit blijkt lastig te beoordelen. Wel ziet de rekenkamer dat er constructief contact is tussen de gemeente en betrokken organisaties. Maar ook dat er meer samenhang gewenst is, onder andere in de beleidsvorming en in de politieke aandacht voor het thema.

Met de meeste kinderen, jongeren en hun ouders in Waterland gaat het goed. Dit blijkt uit data-analyses van de rekenkamer. Tegelijkertijd zijn er thema’s die meer doelgerichte aandacht vragen. Zo lijken de mentale gezondheid en weerbaarheid van kinderen en jongeren meer onder druk te staan dan voorheen. En er zijn relatief veel gezinnen die een (complexe) scheiding meemaken. De rekenkamer adviseert het college van B en W en de gemeenteraad om op deze thema’s een (meer) samenhangende aanpak te ontwikkelen.

Opbouw beleid maakt gericht evalueren lastig
Verbeterpunten in het Waterlandse preventiebeleid zijn onder andere de samenhang en het eenduidig en meetbaar formuleren van doelstellingen en resultaten. Verder ontbreekt in nagenoeg alle beleidsdocumenten de expliciete onderbouwing voor gekozen aanpakken. Hierdoor is het lastig om aannemelijk te maken dat beleid en inzet daadwerkelijk van invloed zijn op beoogde veranderingen. Ook is het lastig om gericht te evalueren en te leren van wat wel en niet werkt.

Gemeenteraad spreekt weinig over preventie
Preventie voor jeugd en gezin is geen thema waar de gemeenteraad zich sterk mee bezighoudt. De raad spreekt er zelden of nooit in samenhang over. En professionals ervaren dat de raad op afstand staat van de dagelijkse praktijk. De rekenkamer adviseert om hier verandering in te brengen om effectiever (bij) te kunnen sturen.

Problemen inwoners soms pas laat in beeld
De gemeente Waterland heeft korte lijnen met allerlei hulpverlenende organisaties. De samenwerking tussen verschillende instanties kan wel nog steviger. Professionals signaleren dat een deel van de Waterlanders terughoudend is om hulp te zoeken bij (beginnende) problemen. Dit maakt dat problemen regelmatig pas laat aan het licht komen. De professionals zien kansen in het zo normaal mogelijk maken om hulp te vragen. En om dichtbij en benaderbaar te zijn als hulpverleners. De rekenkamer beveelt aan om hier de komende jaren werk van te maken.

Compleetheid aanbod niet te beoordelen
Tot slot is het preventieve aanbod voor jeugd en gezin is in kaart gebracht. Denk hierbij aan opvoedondersteuning en de inzet van het jongerenwerk. Uit de analyse kan de rekenkamer niet opmaken in hoeverre het aanbod voldoende compleet is. Wel geven verschillende professionals aan dat zij in Waterland voldoende ruimte ervaren om te doen wat nodig is. De investeringen in zaken als jeugdgezondheidszorg wijken in Waterland niet sterk af van die in andere gemeenten.

Onderzoeksrapport, samenvatting en infographic
Een meer uitgebreide beschrijving van het rekenkameronderzoek staat in een onderzoeksrapport. De rekenkamer heeft naast het rapport een samenvatting en infographic gemaakt van de resultaten. Deze documenten zijn te vinden op waterland.bestuurlijkeinformatie.nl (klik op Overzichten en vervolgens op Rekenkamer Waterland).

Bespreking in gemeenteraad in mei
De Waterlandse gemeenteraad heeft op 13 februari 2025 een presentatie gekregen over de hoofdlijnen van het onderzoeksrapport. Op 8 mei 2025 staat het rapport naar verwachting ter bespreking op de agenda van de raad.

Rol rekenkamer: beleid toetsen via onafhankelijk onderzoek
De taak van de rekenkamer is het toetsen van het Waterlandse gemeentebeleid. Dit gebeurt via onafhankelijk onderzoek. Het doel is om inzicht te bieden in de prestaties van de gemeente en om gerichte aanbevelingen te doen voor de toekomst.