Wonen in een monument

Als u wilt gaan bouwen is het belangrijk om te weten of uw huis een monumentale status heeft. Dit kunt u nakijken via de monumentenlijst. Heeft uw huis een monumentale status dan zal de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Waterland (voorheen Monumenten en Welstandcommissie) extra aandacht besteden aan het uiterlijk van het gebouw als u een aanvraag doet om te bouwen. Op de pagina monumenten- en welstandscommissie leest u hoe deze commissie precies te werk gaat.

Rijke historie

De gemeente Waterland behoort tot de top dertig van de grote monumentengemeenten in Nederland, met 320 rijksmonumenten, 60 gemeentelijke monumenten, 5 provinciale monumenten en 3 archeologische rijksmonumenten. Naast beschermde monumenten heeft Waterland 39 waardevolle panden en zijn nog eens 401 beeldbepalende panden aangewezen. Ook kent de gemeente Waterland 4 beschermde stads- en dorpsgezichten. Deze panden en objecten zijn vanwege hun bijzondere betekenis geplaatst op de  Monumentenlijst.

Rijksmonumenten

Een rijksmonument is een gebouw of object dat cultuurhistorisch gezien van nationaal belang is vanwege haar schoonheid, betekenis voor de wetenschap of de cultuurhistorische waarde. Een rijksmonument moet tenminste 50 jaar oud zijn.

Voor rijksmonumenten geldt de Monumentenwet 1988. Hierin is geregeld hoe gebouwde of archeologische monumenten aangewezen kunnen worden als wettelijk beschermd monument. Daarnaast geeft de Monumentenwet 1988 voorschriften met betrekking tot het "wijzigen, verstoren, afbreken of verplaatsen" van een beschermd rijksmonument. Die voorschriften houden in dat er niets aan het monument mag worden veranderd zonder voorafgaande vergunning. Deze vergunning moet vooraf worden aangevraagd. De gemeenten zijn bevoegd om hierover te beslissen. Het zonder vergunning uitvoeren van werkzaamheden is strafbaar. De tekst van de Monumentenwet 1988 is verkrijgbaar bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. In sommige gevallen is kan subsidie of een laagrentende lening verleend worden voor restauratie of onderhoud van een rijksmonument. (zie subsidieregelingen)

Provinciale Monumenten

Provinciale monumenten zijn panden en/of objecten gebouwd tussen 1850-1940 die representatief zijn voor de geschiedenis van Noord Holland.

Gemeentelijke monumenten en beeldbepalende panden

Gemeentelijke monumenten zijn panden of objecten, die niet op de rijksmonumentenlijst staan, maar voor Waterland van grote (bouw)historische betekenis zijn.  Beeldbepalende panden zijn panden die binnen de beschermde gezichten van Waterland zijn aangewezen vanwege hun belang in het historische straatbeeld van de binnenstad. Nadere regels die deze panden beschermen, staan in onze Erfgoedverordening.

De provincie Noord-Holland heeft een eigen monumentenlijst waarop zo'n 600 provinciale monumenten staan vermeld. Vaak zijn dat woonhuizen, kerken of fabrieken uit de periode 1850 -1940 die representatief zijn voor de geschiedenis van Noord-Holland. Maar bijvoorbeeld ook een grenspaal tussen twee gemeenten, een molen of een dijk kunnen in aanmerking komen voor het predicaat "monument". Voor het onderhoud of restauratie van deze provinciale monumenten kan onder bepaalde voorwaarden subsidie worden verleend (zie subsidieregelingen). Bij (restauratie)werkzaamheden aan een provinciaal monument moet de eigenaar een vergunning aanvragen bij de gemeente Waterland. De provincie Noord-Holland adviseert de gemeente met betrekking tot de aanvraag.

Beschermd stads- of dorpsgezicht

De gemeente Waterland kent vier door het Rijk aangewezen beschermde stads- en dorpsgezichten. Dit zijn de oude binnenstad van Monnickendam, de historische kernen van Broek in Waterland en Zuiderwoude en het gehele eiland Marken. Op onze pagina Beschermde Stads- en Dorpsgezichten vindt u hierover meer informatie.

Voor gemeentelijke monumenten en beeldbepalende panden geldt de Erfgoedverordening gemeente Waterland 2010. Hierin worden dezelfde onderwerpen geregeld als in de Monumentenwet. De tekst van de Erfgoedverordening gemeente Waterland kunt u downloaden via overheid.nl. Onder restauratie en onderhoud monumenten vindt u meer informatie over het aanvragen van een omgevingsvergunning voor deze activiteit.